AKTUALNOŚCI

wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, stażysta, aplikant

Sygn. akt III AUa 000/18

 

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

 

Dnia 00 grudnia 2018 r.

 

Sąd Apelacyjny w B, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

 

                        Przewodniczący:   SSA D Z (spr.)

                        Sędziowie:             SA B O-Z

SA S B

                        Protokolant:           M G

 

po rozpoznaniu na rozprawie 00 grudnia 2018 r. w B

sprawy z odwołania K W

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B

o wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B

od wyroku Sądu Okręgowego  w B V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 00 czerwca 2018 r.  sygn. akt V U 000/18

 

  1. zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie;
  2. zasądza od K W  na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B 420 (czterysta dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.           

 

Uzasadnienie


Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B decyzją z 0 marca 2018 r. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia K W  z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wynosi od października do grudnia 2015 r. po 2 375,40 zł, a od stycznia do grudnia 2016 r. po 2 433 zł. Organ rentowy ustalił za te okresy wysokość składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, gdyż wnioskodawczyni podlega wyłączeniu, o którym mowa w art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, i nie jest uprawniona do zastosowania preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, stanowiącej 30% minimalnego miesięcznego wynagrodzenia.


W odwołaniu od tej decyzji K W  podniosła, że w czasie stażu, a następnie w okresie od rozpoczęcia prowadzenia działalności wykonywała różne czynności. Jej sytuacja była podobna do sytuacji aplikantów radcowskich, którzy świadczyli usługi na rzecz patrona lub kancelarii radcowskiej w czasie aplikacji, a po jej zakończeniu pracowali na rzecz tych samych podmiotów jako radcowie. Sąd Najwyższy w wyroku z 22 października 2010 r. uznał, że przysługuje im składka w preferencyjnej wysokości. Wnioskodawczyni zaznaczyła, że odbyła staż w NSZOZ „P D” w B, a od 1 października 2015 r. zaczęła świadczyć usługi na rzecz CMS P M, który jej zdaniem nie jest jej byłym pracodawcą. Z tego względu wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie właściwej podstawy prawnej wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Sąd Okręgowy w B wyrokiem z 00 czerwca 2018 r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia K W w okresie od października 2015 r. do grudnia 2016 r. wynosi 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.


Sąd Okręgowy ustalił, że K W  urodziła się 00 kwietnia 19XX r. Jest absolwentem Uniwersytetu Medycznego w B. Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w B uchwałą z 00 marca 2013 r. przyznało K D ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza. Następnie uchwałą z 1 października 2014 r. PORL przyznało K W prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty. Szkolenie podyplomowe odbyła od 1 października 2013 r. do 30 września 2014 r. Na podstawie skierowania ORL, NSZOZ „P D” B G zawarła z nią umowę o pracę na czas określony na stanowisku lekarza stomatologa stażysty. 00 lutego 2015 r. K W  zwróciła się do ZUS z zapytaniem, czy będzie mogła od 1 kwietnia 2005 r. skorzystać z preferencyjnych zasad opłacania składek w związku z zamiarem świadczenia usług na rzecz poradni stomatologicznej, w której odbyła staż. ZUS odpowiedział jej, że świadczenie usług na rzecz NSZOZ P D B G spowoduje powstanie obowiązku opłacania składek od podstawy nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ponieważ zgodnie z art. 18a ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe ubezpieczonych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia, z wyjątkiem osób, które wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem wykonywania działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.


Sąd podał, że zgodnie z treścią art. 3 k.p. pracodawcą jest jednostka organizacyjna chociażby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia ona pracowników. W Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej znajdowały się dwa wpisy dotyczące działalności B G. Centrum Medyczno-Stomatologiczne P M głównie wykonywało działalność w B przy ul. XX 12, a Publiczny Stomatologiczny Zakład Opieki Zdrowotnej „P D” w B - przy ul. YY 36. Centrum i Zakład rozpoczęły działalność tego samego dnia, tj. 00 lipca 1997 r. Przedsiębiorcą była B G. 00 czerwca 2015 r. ZOZ „P D” przekształcił się w Centrum Medyczno-Stomatologiczne P M. Główne miejsce wykonywania działalności zawodowej znajdowało się przy ul. XX 12. K W  rozpoczęła swoją działalność 1 października 2015 r. W tym dniu zawarła umowę zlecenia, której przedmiotem było wykonywanie działalności ogólnostomatologicznej w G i w B. Na podstawie umowy o pracę pracowała tylko w B przy ul. YY 36.


Sąd Okręgowy odwołał się do art. 15 ust. 3b ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, zgodnie z którym stażysta jest uprawniony do wykonywania zawodu wyłącznie w miejscu odbywania stażu. Staż podyplomowy odbywa się na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony. Organizacja, finansowanie oraz zapewnienie warunków odbywania stażu jest zadaniem marszałka województwa z zakresu administracji rządowej. W latach 2013-2014 środki na sfinansowanie stażu przekazał marszałkowi województwa minister właściwy ds. zdrowia ze środków funduszu pracy. Skierowanie do odbycia stażu podyplomowego następuje na podstawie uchwały okręgowej rady lekarskiej, w porozumieniu z marszałkiem województwa. Sąd zaznaczył, że w myśl art. 65 Konstytucji RP, każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, a wyjątki określa ustawa. Odstępstwa od zasady wolności pracy znajdują się w ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty.


Sąd, na podstawie zebranych w sprawie dowodów uznał, że K W   miała obowiązek odbyć staż tylko w jednostce służby zdrowia wskazanej przez ORL. Był to NSZOZ „P D” B G. W umowie o pracę pracodawca nie wskazał miejsca wykonywania pracy, ale zgodnie z oświadczeniem z 7 lutego 2018 r. znajdowało się ono przy ul. YY 36. B G wyjaśniła organowi rentowemu, że K W w okresie od 1 października 2013 r. do 30 września 2014 r. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę jako stażysta, a od 1 października 2014 r. do 30 września 2015 r. – na podstawie umowy zlecenia. Tylko w późniejszym okresie jej czynności pokrywały się z czynnościami wykonywanymi w ramach prowadzonej przez nią działalności gospodarczej.


Sąd wskazał, że zasady wykonywania działalności leczniczej zostały określone w ustawie z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Podmiotem leczniczym w latach 2015-2016 był m.in. przedsiębiorca w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej we wszelkich formach przewidzianych dla wykonywania działalności gospodarczej. Lekarz mógł działalność leczniczą wykonywać w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Była to działalność regulowana, określona w art. 64-73 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Kod PKD 86.23.Z oznaczał praktykę lekarską dentystyczną. Organem rejestrowym dla tego rodzaju praktyki była Okręgowa Rada Lekarska. Minister Zdrowia w rozporządzeniu z 28 września 2012 r. w sprawie stażu podyplomowego lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. 2012 r., poz.1082) ustanowił, że staż podyplomowy obejmuje pogłębienie wiedzy teoretycznej i praktycznej, nauki udzielenia świadczeń zdrowotnych, a także szkolenie w zakresie orzecznictwa lekarskiego, bioetyki i prawa medycznego. Na podstawie § 18 rozporządzenia marszałek województwa przekazuje podmiotowi uprawnionemu, który zawarł z lekarzem dentystą umowę na odbycie stażu, wynagrodzenie stażysty, składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, ryczałt na wynagrodzenie koordynatorów, a także dofinansowanie kosztów materiałowych.


Sąd podkreślił, że absolwent UM, aby móc praktykować jako lekarz, musi zaliczyć staż. K W  od 1 października 2015 r. zajmowała się głównie udzielaniem świadczeń ogólnostomatologicznych. Wcześniej praktykę łączyła ze szkoleniami. Art. 18a ust. 2 pkt 2 systemie ubezpieczeń społecznych wyklucza możliwość skorzystania z niskiej składki przez osoby wykonujące pracę na rzecz pracodawcy, u którego wcześniej w ramach stosunku pracy wykonywały czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Takie obostrzenie dotyka głównie lekarzy i przedstawicieli innych wolnych zawodów. Wykonywana przez K W działalność gospodarcza na rzecz CMS „P D” nie pokrywała się z zakresem obowiązków wykonywanych na podstawie umowy o pracę zawartej z NS ZOZ P D. Osoba fizyczna nie może prowadzić działalności na podstawie kilku wpisów do ewidencji. Może prowadzić ją na podstawie jednego wpisu obejmującego różne kody PKD. Może też zmienić miejsce główne prowadzenia działalności oraz podać nowe miejsca. Taka sytuacja wystąpiła w przypadku pracodawcy K W . Dodatkowo jej umowa o pracę miała wiele cech przymusu, dlatego zdaniem Sądu treść art. 18a jest zbyt restrykcyjna.


Z tych względów Sąd zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c. i ustalił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia K W w okresie od października 2015 r. do grudnia 2016 r. wynosi 30% kwoty najniższego wynagrodzenia.


Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B złożył apelację od wyroku Sądu Okręgowego. Zaskarżył wyrok w całości i zarzucił mu:

1.    naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1)    art. 231 k.p.c. poprzez przyjęcie, że praca wnioskodawczyni wykonywana podczas stażu oraz wykonywana w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą była inna, co doprowadziło do przyjęcia, że w sprawie nie ma podstaw do zastosowania art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r., poz. 1778 z późn. zm.), podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym w szczególności z zeznań samej ubezpieczonej złożonych na rozprawie 24 maja 2018 r., wynika, że:

a)    od 1 października 2013 r. do 30 września 2014 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas określony przez B G w jej poradni stomatologicznej na stanowisku lekarz stażysta,

b)    pracując na podstawie umowy o pracę w przedsiębiorstwie pracodawcy - B G wnioskodawczyni świadczyła na rzecz pacjentów pracodawcy usługi zdrowotne w rodzaju świadczenia ogólnostomatologiczne: „lekarz zlecał mi wykonanie danych czynności leczniczych, inny lekarz sprawował nade mną opiekę”,

c)    po rozpoczęciu prowadzenia działalności na własny rachunek od 1 października 2015 r. oraz po zawarciu stosownej umowy współpracy z ww. byłym pracodawcą, wnioskodawczyni nadal wykonywała czynności lecznicze, świadczyła usługi zdrowotne w rodzaju świadczenia ogólnostomatologiczne na rzecz pacjentów tego pracodawcy, a z akt sprawy nie wynika, że ustalono jakiekolwiek różnice w wykonywaniu czynności leczniczych przez wnioskodawczynię podczas stażu (umowy o pracę) oraz od października 2015 r.,

d)    po rozpoczęciu własnej działalności ubezpieczona poza pacjentami leczonymi w przedsiębiorstwie pracodawcy - B G nie miała innych (własnych) pacjentów, ponadto nie miała własnego gabinetu, sprzętu medycznego oraz środków medycznych niezbędnych do samodzielnego prowadzenia działalności leczniczej, w tym przypadku udzielania świadczeń zdrowotnych w rodzaju świadczenia ogólnostomatologiczne;

2)    art. 233 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie, skutkujące przyjęciem, że wykonywanie czynności leczniczych przez lekarza stażystę jest innym wykonywaniem czynności leczniczych niż w przypadku lekarza po stażu, pomimo że takich różnic w ogóle nie wskazano; ponadto uzasadnienie zaskarżonego wyroku nie odpowiada wymaganiom, jakie wynikają z art. 328 § 2 k.p.c. w zakresie wyjaśnienia podstawy faktycznej i prawnej, tj. obowiązku wskazania ustalonych faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej, bowiem nie można przyjąć za takie wyjaśnienie wskazanie, że umowa o pracę w przypadku wnioskodawczyni miała wiele cech przymusu, co uzasadnia treść art. l8a za zbyt restrykcyjny;

3)    art. 233 k.p.c. poprzez wyprowadzenie z materiału dowodowego, tj. z akt organu rentowego i zgromadzonych tam dokumentów oraz z zeznań ubezpieczonej, wniosków z niego niewynikających, a ponadto sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczeniem życiowym poprzez przyjęcie, że wykonywanie czynności leczniczych w ramach umowy o pracę oraz w ramach własnej działalności gospodarczej oznacza rodzajowo różne czynności;

2.    naruszenie prawa materialnego, tj. art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez jego niewłaściwą wykładnię prowadzącą ostatecznie do uznania, że przepis ten nie może mieć zastosowania w konkretnym przypadku, pomimo ustalenia, że poza wszelką wątpliwością w konkretnym przypadku spełnione zostały przesłanki ustawowe skutecznie wyłączające prawo do skorzystania przez odwołującą w spornym okresie z preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i dobrowolne ubezpieczenia chorobowe.


Wskazując na te zarzuty, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującej na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

 

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

 

Apelacja jest zasadna, a wskazane w niej zarzuty prowadzą do odmiennej oceny materiału dowodowego sprawy niż ta, której Sąd Okręgowy dokonał i przyjął za podstawę swojego rozstrzygnięcia. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy błędnie ocenił stan faktyczny sprawy. Ocena zgromadzonych w sprawie dowodów nie uwzględnia zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania oraz przekracza granice swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego).


Z ustaleń Sądu wynika, że Uchwałą Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w B z 28 sierpnia 2013 r. przyznano lekarzowi K W ograniczone prawo wykonywania zawodu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1 października 2013 r. wnioskodawczyni jako lekarz dentysta została skierowana do odbycia szkolenia podyplomowego (stażu) u B G, prowadzącej NSZOZ „P D” B G. Od 1 października 2013 r. do 30 września 2014 r. K W była zatrudniona na podstawie umowy o pracę przez B G. K W  wykonywała wówczas pracę na stanowisku lekarza stomatologa – stażysty. Pracę wykonywała w B przy ul. YY 36.

W okresie stażu wnioskodawczyni wykonywała usługi stomatologiczne samodzielnie, ale pod nadzorem opiekuna. Przyjmowała pacjentów. Pacjenci byli do niej umawiani. Jako stażystka podejmowała określone czynności po konsultacji z opiekunem. Wnioskodawczyni nie podpisywała kart pacjenta, tylko je wypełniała. Nie mogła wystawiać recept.

Uchwałą Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w B z 1 października 2014 r. K W uzyskała prawo do wykonywania zawodu lekarza dentysty na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1 października 2014 r. do 30 września 2015 r. K W  świadczyła usługi stomatologiczne na rzecz B G na podstawie zawieranych z nią umów zlecenia. We wrześniu 2015 r. B G zmieniła nazwę prowadzonej działalności gospodarczej na Centrum Medyczno Stomatologiczne P M B G.

Od 1 października 2015 r. K W  rozpoczęła prowadzenie własnej działalności gospodarczej w ramach prywatnej praktyki stomatologicznej. W tym samym dniu zawarła umowę cywilnoprawną z B G. Przedmiotem zawartej umowy było wykonywanie działalności ogólnostomatologicznej w G i w B.


Kwestia sporna w sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy istnieje możliwość zastosowania wobec wnioskodawczyni jako lekarza dentysty preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o jakich mowa w art. 18a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm., zwanej dalej „ustawą systemową”), w sytuacji gdy świadczy ona usługi stomatologiczne na rzecz pracodawcy, u którego odbywała staż podyplomowy jako lekarz dentysta.


Zgodnie z art. 18a ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 (osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem osób fizycznych, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców), w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Odstępstwo od tej zasady przewiduje ustęp 2 artykułu 18a ustawy systemowej. Wynika z niego, że przepis ust. 1 nie ma zastosowania do osób, które: 1) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność; 2) wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.


Zgodnie z uzasadnieniem projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw z 1 lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 150, poz. 1248) dodanie art. 18a miało na celu wprowadzenie preferencyjnych składek na ubezpieczenia społeczne dla osób, które po raz pierwszy podejmują działalność gospodarczą na własny rachunek. Opłacanie przez okres 24 miesięcy składki na ubezpieczenie społeczne od podstawy wymiaru wynoszącej 30% minimalnego wynagrodzenia miało służyć zmniejszeniu ryzyka związanego z podejmowaniem po raz pierwszy działalności gospodarczej, co pozwoliłoby na przeznaczenie tak zwolnionych środków na prowadzenie i rozwój działalności. Powyższe preferencje adresowane były do osób, które nie miały dotychczas stałych źródeł dochodów (stałej pracy), od których byłyby opłacane składki, i które decydują się na podjęcie własnej działalności. Powyższa zmiana miała na celu zachętę do rozpoczęcia działalności i do przeznaczania zaoszczędzonych w ten sposób kwot na zakup maszyn bądź surowców do produkcji. W chwili wejścia w życie art. 18a najniższe składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe dla osób podejmujących działalność gospodarczą wynosiły w skali roku 5 926,08 zł, stosując powyższy przepis wnosiłyby 1 094,64 zł.

Oceniając stan faktyczny w niniejszej sprawie, w kontekście art. 18a ustawy systemowej, należy zwrócić uwagę, że sytuacja lekarza dentysty, rozpoczynającego prowadzenia działalności gospodarczej w ramach indywidualnej praktyki lekarskiej, była już omówiona przez Sąd Najwyższy. W wyroku z 23 marca 2010 r. (I UK 323/09) Sąd Najwyższy stwierdził, że okoliczność, że lekarz stażysta udziela świadczeń zdrowotnych na podstawie umowy o pracę na podstawie art. 15 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, a następnie po uzyskaniu kwalifikacji do samodzielnego wykonywania zawodu lekarza dentysty podejmuje indywidualną praktykę lekarską na rzecz tego samego podmiotu, sama w sobie nie przesądza o zaistnieniu przesłanki wyłączającej stosowanie preferencyjnej podstawy składki z art. 18a ustawy systemowej. Jednakże wykonywanie przez lekarza prowadzącego indywidualną praktykę lekarską działalności gospodarczej (zawodowej) na rzecz byłego pracodawcy, w postaci świadczenia usług zdrowotnych nie może być uznane – z powodu uzyskania kwalifikacji do samodzielnego wykonywania tych czynności (od 1 października 2014 r. na podstawie umowy zlecenia, a od 1 października 2015 r. w ramach prowadzenia własnej działalności gospodarczej) – za nieodpowiadające czynnościom wykonywanym przez tego lekarza w ramach stosunku pracy w okresie od 1 października 2013 r. do 30 września 2014 r. w sytuacji, gdy zakres obowiązków wynikających z umowy cywilnoprawnej i wcześniej wykonywanej umowy o pracę są tożsame. Dopiero ustalenie, że świadczone w ten sposób usługi na rzecz byłego pracodawcy nie odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy, umożliwia skorzystanie z preferencyjnych składek na ubezpieczenie społeczne.


W realiach niniejszej sprawy praca K W  wykonywana w czasie odbywania stażu obejmowała czynności polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych lekarza dentysty. Jedynie ze względu na okoliczność braku uprawnień wnioskodawczyni do wykonywania niektórych tych czynności samodzielnie, wobec ustawowego wymogu odbycia stażu będącego niezbędnym elementem doskonalenia zawodowego lekarzy, usługi medyczne świadczone były pod nadzorem lekarza dentysty posiadającego pełne uprawnienia do wykonywania zawodu (dowód: zeznania K W  i B G k. 58-59).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, okoliczność ta nie przesądza jednak o tym, że wnioskodawczyni wykonywała inne czynności z zakresu opieki zdrowotnej – stomatologicznej.


Należy zauważyć, że usługi w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego świadczone przez lekarza stomatologa prowadzącego indywidualną praktykę lekarską, jak i lekarza stomatologa stażysty na podstawie umowy o pracę należy kwalifikować zgodnie z ustawą z 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty. Tym samym lekarz stomatolog prowadzący indywidualną praktykę nie świadczy innych usług z zakresu ochrony zdrowia od lekarza dentysty stażysty, jeżeli czynności podejmowane przez nich z zakresu ochrony zdrowia są tożsame. Zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 464 ze zm.) wykonywanie zawodu lekarza polega na udzieleniu przez osoby posiadające wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich, przy czym wykonywanie zawodu lekarza dentysty polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, tego rodzaju świadczeń w zakresie chorób zębów, jamy ustnej, części twarzowej czaszki oraz okolic przyległych. Należy przy tym zaznaczyć, że w myśl art. 15 ust. 3a (w brzmieniu obowiązującym w okresie odbywania stażu przez wnioskodawczynię) lekarz (którym zgodnie z art. 3 ust. 1 jest również lekarz dentysta) odbywający staż podyplomowy wykonuje zawód na podstawie ograniczonego prawa wykonywania zawodu lekarza albo ograniczonego prawa wykonywania zawodu lekarza dentysty pod nadzorem lekarza posiadającego specjalizację, o której mowa w art. 64 ust. 1, tytuł specjalisty w określonej dziedzinie medycyny albo lekarza dentysty wykonującego zawód przez okres co najmniej 5 lat. Zgodnie z art. 15 ust. 3b ustawy lekarz stażysta jest uprawniony do wykonywania zawodu wyłącznie w miejscu odbywania stażu, z zastrzeżeniem art. 30, oraz w sytuacji gdy prowadzi prace badawcze w dziedzinie nauk medycznych pod kierunkiem lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu. Stażysta jest uprawniony w szczególności do: 1) przedmiotowego i podmiotowego badania pacjenta oraz udzielania porad lekarskich po konsultacji z opiekunem; 2) wydawania, po konsultacji z opiekunem, zleceń lekarskich; 3) wydawania, po konsultacji z opiekunem, skierowań na badania laboratoryjne oraz inne badania diagnostyczne, z wyjątkiem badań wymagających metod diagnostycznych i leczniczych stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta; 4) samodzielnego stosowania, na zlecenie opiekuna, metod diagnostycznych i leczniczych, których praktyczna umiejętność została potwierdzona przez opiekuna; 5) wykonywania wspólnie z opiekunem zabiegów operacyjnych oraz wspólnie stosowania metod leczniczych i diagnostycznych objętych programem stażu; 6) prowadzenia, pod nadzorem opiekuna, historii choroby i innej dokumentacji medycznej; 7) udzielania informacji o stanie zdrowia pacjenta, po skonsultowaniu z opiekunem treści tych informacji; 8) zlecania czynności pielęgnacyjnych; 9) w stanach nagłych do doraźnego podania lub zlecenia podania pacjentowi leków, a jeżeli są to leki silnie lub bardzo silnie działające - po zasięgnięciu, w miarę możliwości, opinii jednego lekarza. Lekarz odbywający staż nie jest jednak uprawniony do wystawiania recept oraz wydania opinii i orzeczeń lekarskich.


Mając na uwadze przepis art. 15 ust. 3b ustawy z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, należy zauważyć, że prawo do podejmowania czynności medycznych lekarz uzyskuje już w momencie uzyskania dyplomu lekarza. Art. 15 ust. 3b tej ustawy potwierdza uprawnienie lekarza stażysty do wykonywania określonych czynności z zakresu ochrony zdrowia, bo wynika z niego, że już w okresie stażu lekarze stażyści mogą wykonywać samodzielnie określone ustawą czynności lecznicze pod nadzorem opiekuna posiadającego odpowiednie uprawnienia.


W zasadzie ustawodawca względem lekarzy i lekarzy stażystów różnicuje jedynie formy prawne wykonywania zawodu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej lekarze (do których według art. 2 ust. 2 pkt 4 ustawy zalicza się również lekarzy dentystów) mogą wykonywać swój zawód w ramach działalności leczniczej na zasadach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych, po wpisaniu do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą, o którym mowa w art. 100. Stosownie do art. 5 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o działalności leczniczej działalność lecznicza lekarzy może być wykonywana w formie jednoosobowej działalności gospodarczej m.in. jako indywidualna praktyka lekarska, przy czym w myśl art. 16 ustawy działalność lecznicza jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (obowiązującej do 29 kwietnia 2018 r.) oraz w rozumieniu obecnie obowiązującej ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców.


Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w świetle tych przepisów zwrot „wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej” z art. 18a ustawy systemowej należy zatem odnieść do czynności zatrudnienia (obowiązków) powierzonych przez pracodawcę i wykonywanych faktycznie przez pracownika na konkretnym stanowisku pracy, a nie do wszystkich czynności, jakie pracownik może wykonywać np.: z racji posiadanych przez niego kwalifikacji, bądź też do działań o takim samym lub podobnym charakterze. Tym samym usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą (zawodową) w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej wówczas, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach istniejącego stosunku pracy, a więc obowiązkom wynikającym z łączącej lekarza jako pracownika i zakład opieki zdrowotnej jako pracodawcę umowy o pracę. W ustalonym stanie faktycznym czynności z zakresu opieki dentystycznej w czasie stażu wnioskodawczyni i później w ramach wykonywanej praktyki lekarskiej w przeważającym zakresie się pokrywały. Mając to na uwadze oraz cel, jakiemu służyło wprowadzenie art. 18a ustawy systemowej, stwierdzić należy, że wnioskodawczyni wykonywała praktykę lekarską w ramach działalności gospodarczej „na majątku” byłego pracodawcy i nie była zmuszona do ponoszenia ryzyka związanego z podejmowaniem działalności w postaci wydatkowania wysokich kwot na zakup sprzętu medycznego oraz surowców potrzebnych do świadczenia usług opieki dentystycznej. Tym samym nie jest uzasadnione zmniejszenie ryzyka związanego z podejmowaniem takiej działalności poprzez przeznaczenie zwolnionych na podstawie art. 18a ustawy systemowej środków na prowadzenie i rozwój działalności gospodarczej.


Wnioskodawczyni niesłusznie porównuje sytuację lekarza dentysty, który w ramach prowadzącej indywidualnej praktyki lekarskiej, wykonuje czynności stomatologiczne na rzecz byłego pracodawcy, do sytuacji radców prawnych bądź adwokatów, którzy po uzyskaniu tytułu radcy prawnego bądź adwokata, świadczą pomoc prawną na rzecz pracodawcy, u którego pracowali w czasie odbywania aplikacji radcowskiej bądź adwokackiej. W wyroku z 12 lutego 2013 r. (II UK 184/12) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że przez „czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej”, o których mowa w art. 18a ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, które uniemożliwiają zastosowanie preferencyjnych składek ubezpieczeniowych dla osób podejmujących po raz pierwszy działalność gospodarczą (art. 18a ust. 1 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 tej ustawy), należy rozumieć czynności odpowiadające tym, które były uprzednio wykonywane w ramach stosunku pracy na rzecz byłego pracodawcy. W tej sprawie Sąd Najwyższy szeroko omówił status, obowiązki i uprawnienia aplikanta radcowskiego i radcy prawnego na podstawie przepisów ustawy o radcach prawnych oraz kodeksu postępowania cywilnego, a następnie wywiódł, że wykonywanie przez radcę prawnego prowadzącego samodzielną kancelarię radcowską w ramach nowo otwartej działalności gospodarczej obsługi prawnej na rzecz tego pracodawcy, u którego pracował jako prawnik (aplikant) bez wpisu na listę radców prawnych, nie jest wykonywaniem czynności wchodzących w zakres działalności gospodarczej w rozumieniu art. 18a ust. 2 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Tą samą zasadę przyjął w stosunku do aplikantów adwokackich, stwierdzając w uchwale z 10 kwietnia 2013 r. (II UZP 2/13), że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe adwokata wykonującego działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) w okresie pierwszych 24 miesięcy od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności może stanowić zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 18a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), także wówczas gdy działalność tę wykonuje na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony jako aplikant adwokacki (art. 18a ust. 2 pkt 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).


Odnosząc się do stanowiska wnioskodawczyni należy zaznaczyć, że sytuacja prawna radców prawnych, którzy świadczą usługi prawne, na rzecz byłych pracodawców, u których pracowali jako aplikanci radcowscy bądź adwokaccy w okresie aplikacji prawniczej, jest inna od sytuacji prawnej lekarzy dentystów, którzy podejmując działalność gospodarczą, zamierzają wykonywać usługi stomatologiczne na rzecz pracodawców, u których odbywali staż podyplomowy jako lekarze dentyści. Sąd Najwyższy w wyroku z 12 lutego 2013 r. (II UK 184/12) wyjaśnił bowiem, że nie można mówić o żadnej zbieżności obowiązków i świadczonej pracy przez aplikanta radcowskiego z wykonywaniem zawodu radcy prawnego. Sam fakt zatrudnienia na etacie pracownika w kancelarii radcowskiej, adwokackiej bądź adwokacko-radcowskiej, a następnie wykonywanie między innymi na rzecz tej samej kancelarii usług prawniczych, ale już przez radcę prawnego w żadnym przypadku nie może zostać uznane za odpowiadające czynnościom wcześniej wykonywanym przez tę osobę w ramach stosunku pracy. Sąd Najwyższy uznał też, że fakt odbywania w trakcie trwania stosunku pracy aplikacji radcowskiej nie uzasadnia twierdzenia, że określona osoba będąca już radcą prawnym wykonywała na rzecz byłego pracodawcy czynności mieszczące się w zakresie pojęcia „świadczenie pomocy prawnej”. Do zakresu obowiązków aplikanta radcowskiego nie należy świadczenie pomocy prawnej, tj. reprezentowanie klientów przed sądami i innymi organami, sporządzanie opinii prawnych lub udzielanie porad prawnych, które to czynności, zgodnie z obowiązującymi przepisami, zastrzeżone są wyłącznie dla radców prawnych, adwokatów oraz na odrębnych zasadach – prawników zagranicznych. Wszystkie czynności wykonywane przez aplikanta radcowskiego w ramach stosunku pracy są wykonywane pod ścisłym kierownictwem pracodawcy – radców prawnych.


Z powyższego orzeczenia wynika, że aplikant radcowski bądź adwokacki nie jest uprawniony do świadczenia pomocy prawnej jak radca prawny bądź adwokat. Natomiast z przepisów dotyczących zakresu świadczeń wykonywanych przez lekarza lub lekarza dentystę odbywającego staż podyplomowy niewątpliwe wynika, że stażysta ma prawo do wykonywania swego zawodu i świadczyć określone usługi stomatologiczne pod nadzorem opiekuna posiadającego odpowiednie uprawnienia. Nie istnieją zatem podobieństwa w statusie aplikanta radcowskiego bądź adwokackiego i lekarza dentysty odbywającego staż podyplomowy.


Wszystko to prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni, jako osoba, która rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej i świadczy usługi stomatologiczne na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym wykonywała w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie może skorzystać z preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z tych względów należało zmienić zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego i oddalić odwołanie na podstawie art. 386 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego (pkt I sentencji wyroku).


O kosztach procesu orzeczono zgodnie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika organu rentowego za udział w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji Sąd Apelacyjny ustalił w wysokości 180 zł, zgodnie z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, w brzmieniu obowiązującym od 30 stycznia 2018 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.), natomiast za udział w  postępowaniu apelacyjnym, zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 9 ust. 2 tego rozporządzenia - 240 zł. Wynagrodzenie pełnomocnika organu rentowego łącznie wyniosło 420 zł (pkt II sentencji wyroku).



pełnomocnik, adwokat Białystok,

ZUS, odwołanie, stażysta, aplikant,

apelacja, adwokat, Sąd Okręgowy,

Sąd Apelacyjny

 

Adwokat Kazimierz Skalimowski
Adwokat Kazimierz Skalimowski 602-345-254 
adw.skalimowski@o2.pl
Adwokat Karol Skalimowski
Adwokat Karol Skalimowski 608-392-722
adw.kskalimowski@gmail.com
Adwokat Matylda Skalimowska
Adwokat Matylda Skalimowska 604-477-087
skalimowska@wp.pl

Strona wykorzystuje COOKIES w celach statystycznych, bezpieczeństwa oraz prawidłowego działania serwisu.
Jeśli nie wyrażasz na to zgody, wyłącz obsługę cookies w ustawieniach Twojej przeglądarki.

Więcej informacji Zgadzam się