AKTUALNOŚCI

  Sygn. akt II Cz 1111/19

POSTANOWIENIE

Dnia 25 października 2019 r.

Sąd Okręgowy w B II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 października  2019 r.

na posiedzeniu niejawnym sprawy nieletnich

K A syna A i J  urodzonego 00 czerwca 2003 r. i

J P syna E i W  ur. 00 marca 2005

prowadzonej celem ustalenia, czy nieletni dopuścili się popełnienia czynu karalnego

na skutek zażalenia Prokuratora Rejonowego Prokuratura Rejonowa B-P

od postanowienia Sądu Rejonowego w B

z dnia 29 sierpnia 2019 r. sygn. akt IV Nkd  000/19

postanawia:

            uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.

  UZASADNIENIE

            Zaskarżonym postanowieniem z Sąd Rejonowy w B ustalił, że nieletni K A i J P nie dopuścili się popełnienia zarzucanego im czynu z art. 119 paragraf 1 kodeksu karnego tj., że: w dniu 17 sierpnia 2018 roku w B przy ul. L na placu zabaw dokonali obrażenia małoletniego B P z powodu jego przynależności narodowej wypowiadając wobec jego kierunku słowa „zasrany Ukrainiec" oraz podduszając go za szyję wypowiadając przy tym słowa „ zasrany Ukrainiec” (pkt. 1)

Ustalił, że nieletni K A i J P dopuścili się popełnienia czynu karalnego opisanego w art. 217 § 1 k.k. przez to, że w dniu 17 sierpnia 2018 roku w B przy ul. L na placu zabaw naruszyli nietykalność cielesną małoletniego B P w ten sposób, że chwycili go od tyłu za szyję, zakładając mu dźwignię duszenia oraz podnieśli go i opuścili na ziemię nie powodując obrażeń narządu ciała u pokrzywdzonego (pkt.2).  Na mocy art. 21 § 2 upn  umorzył postępowanie wobec nieletnich: K A  i J P z uwagi na niecelowości stosowania środków wychowawczych ( pkt. 3).

  W uzasadnieniu Sąd I instancji stwierdził, że  w dniu 17 sierpnia 2018 roku w B między nieletnimi K A i J P a B P doszło do sprzeczki na placu zabaw. Nieletni przyznali, że użyli przemocy wobec chłopca, jednak zaprzeczyli, aby kierowane przez nich słowa miały na celu obrażenie go na tle narodowościowym. K A wyjaśniał, iż inne dzieci na placu zabaw zwracały się do pokrzywdzonego  „Ukrainiec” i myślał, że to jego ksywka. Gdy inne dzieci mówiły na B P „Ukrainiec” to on reagował normalnie. Podobnie wyjaśniał nieletni J P – „wołaliśmy na niego Ukrainiec, każdy na niego tak wołał”. Wobec tego Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw, aby uznać, iż zdarzenie to miało podłoże narodowościowe. W ocenie Sądu Rejonowego narodowość pokrzywdzonego nie była powodem zastosowanej wobec niego agresji, a wyrażenie którego użyli nieletni miało jedynie na celu identyfikację chłopca.

Sąd ustalił natomiast, że nieletni K A i J P dopuścili się popełnienia czynu karalnego opisanego w art. 217 § 1 k.k. przez to, że w dniu 17 sierpnia 2018 roku w B przy ul. L na placu zabaw naruszyli nietykalność cielesną małoletniego B P w ten sposób, że chwycili go od tyłu za szyję, zakładając mu dźwignię duszenia oraz podnieśli go i opuścili na ziemię nie powodując obrażeń narządu ciała u pokrzywdzonego.

            Fakt naruszenia nietykalności cielesnej pokrzywdzonego nie budzi wątpliwości. Potwierdzili to w swoich wyjaśnieniach obaj nieletni.

Niemniej w ocenie sądu I instancji brak było podstaw do orzekania w przedmiocie zastosowania wobec nich środków wychowawczych i poprawczych. Nieletni postąpili nagannie, jednak ich postawa po całym zajściu, jak i ogólna sytuacja nie dają podstaw do stosowania środków wychowawczych.

O kosztach orzeczono na mocy art. 32 § 1 u.p.n. (pkt. 5 postanowienia).

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył Prokurator Rejonowy B-P w B zaskarżając je w całości na niekorzyść obu nieletnich, zarzucił mu :

-  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na jego treść, a mianowicie art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 21 § 2 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich poprzez nieuwzględnienie oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych w uzasadnieniu postanowienia II Cz 000/19, z którego wynika, że sprawstwo nieletnich nie budzi wątpliwości, a do rozważenia pozostaje rodzaj środków wychowawczych wobec nieletniego K A i  ich zastosowanie wobec J P.

- obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 119 § 1 k.k. poprzez przejęcie, że nieletni swym zachowaniem nie wyczerpali znamion czynu karalnego i ustalenie, że dopuścili się popełnienia czynu karalnego opisanego w art. 217 § 1 k.k, podczas gdy zgłoszone w sprawie dowody świadczą, że wyczerpali oni znamiona czynu z art. 191 kk.

       Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w celu rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.

           Zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Moc wiążąca określona w komentowanym przepisie ustaje nie tylko wówczas, gdy następuje zmiana stanu prawnego, lecz także gdy dojdzie do zmiany okoliczności faktycznych, na podstawie których sąd drugiej instancji dokonał swojej oceny prawnej i udzielił wskazań co do dalszego postępowania. Ocena prawna, o jakiej mowa w art. 386 § 6, dotyczy zasadniczo stosowania i wykładni prawa materialnego oraz odniesienia się do takich zarzutów dotyczących prawa procesowego, co do których czynności sądu pierwszej instancji zostały już zakończone, np. prawidłowości oddalenia konkretnego wniosku dowodowego, zasadności pewnych postanowień w kwestiach formalnych, jak również określenia pewnych wątpliwości, które powinny być wyjaśnione w dalszym toku postępowania. Ocena dowodów przeprowadzonych przez sąd pierwszej instancji wiążąca jest natomiast dopóty, dopóki po uchyleniu orzeczenia nie doszło do uzupełnienia materiału dowodowego bądź uzupełnienia stanu faktycznego za pomocą np. przyznania faktów, domniemań faktycznych i prawnych itp. Sąd odwoławczy może bowiem w swoich wskazaniach wytyczyć pewne kierunki postępowania (obowiązek przeprowadzenia dowodów, rozważenie pewnych aspektów sprawy), nie ograniczając jednak sądu pierwszej instancji w ocenie dowodów czy możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego.

 O ile zatem Sad Rejonowy formalnie nie naruszył art. 386 § 6 k.p.c., przeprowadził bowiem uzupełniające powstępowanie dowodowe,  to ocena dowodów przeprowadzona przez ten sąd jest jak słusznie wskazuje skarżący wybiórcza i jednostronna. Z relacji pokrzywdzonego wynika, że nieletni najpierw zapytali go czy jest z Ukrainy, a gdy potwierdził, zaczęli go wyzywać i stosować przemoc. Ponadto pokrzywdzony stwierdził, że na jego pytanie zadane kiedy sprawca przestał go już dusić, dlaczego to zrobił usłyszał odpowiedz, że „jest …………Ukraińcem” z użyciem obraźliwego słowa. Przyjęcie w tej sytuacji przez Sad Rejonowy, że kierowane przez nieletnich  słowa wynikały z tego, że inne dzieci na placu zabaw zwracały się do pokrzywdzonego  „Ukrainiec” i nieletni myśleli, że to jego ksywka nie znajduje wystarczających postaw. Nieletni wskazywali też, że  „wołaliśmy na niego Ukrainiec, każdy na niego tak wołał” i „gdy inne dzieci mówiły na B P „Ukrainiec” to on reagował normalnie”, ale jednocześnie pokrzywdzony twierdził zupełnie co innego. Sad Rejonowy przyjął za podstawę swoich ustaleń wyłącznie wyjaśnienia nieletnich, nie konfrontując ich nawet z twierdzeniami pokrzywdzonego czy innymi dowodami w sprawie i to w sytuacji gdy w dotychczasowym postępowaniu nie była sporna kwestia popełnienia czynu karalnego.

Unormowanie w  art.119 k.k.  zabezpiecza dobro prawne w postaci wolności od dyskryminacji. Ubocznymi dobrami prawnie chronionymi tym przepisem są życie i zdrowie człowieka, nietykalność cielesna oraz godność osobista. Zachowanie sprawcy od strony przedmiotowej polega na stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej. „Przemoc" to siła przeważająca czyjąś siłę, fizyczna przewaga wykorzystywana do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś, czyn bezprawny dokonany z użyciem fizycznego przymusu. Przemoc (lub groźba bezprawna) powinna być oparta na motywach dyskryminacyjnych, sprawca powinien działać z powodu przynależności narodowej. Przestępstwo to może być popełnione tylko umyślnie, w zamiarze bezpośrednim. Istotne zatem znaczenie w sprawie ma kwestia ustalenia czy nieletni dopuścili  się przemocy będącej przejawem dyskryminacji ze względu na kraj pochodzenia pokrzywdzonego (jak twierdzi pokrzywdzony) czy też  nieletni nazwali pokrzywdzonego  „Ukrainiec”  bo myśleli, że to jego ksywka ( jak twierdzą nieletni). Ustalenie powyższej kwestii jest niezbędne do przesądzenia czy czyn nieletnich wyczerpuje znamiona czynu karalnego z art. 119 k.k. W toku postępowania sąd rodzinny ma obowiązek kierowania się zasadą dobra dziecka, co oznacza, że postępowanie dowodowe powinno zmierzać do poczynienia ustaleń zgodnych z prawdą. Celowe jest zatem przeprowadzenie uzupełniającego postępowania dowodowego, w tym przesłuchanie pokrzywdzonego, ewentualnie przeprowadzenie innych dowodów (np. przesłuchanie innych świadków).

 W kontekście takiego nagannego działania nieletnich wymaga też ponownego wyjaśnienia, czy  ich dotychczasowa postawa i  zachowania, zwłaszcza w odniesieniu do K A, wobec którego były stosowane już w przeszłości środki wychowawcze, wymaga zastosowania środków przewidzianych w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich, tak aby proces wychowania nieletnich przebiegał prawidłowo i aby zapobiec tego rodzaju zachowaniom na przyszłość. Stwierdzenie przez Sad Rejonowy, że zachowanie K A nie wynikało z jego charakteru a byłą próbą wyładowania negatywnych emocji w żaden sposób nie tłumaczy i nie usprawiedliwia użycia wobec pokrzywdzonego przemocy.

Trzeba też zauważyć, co podkreślał już Sąd Okręgowy, istotną różnicę w treści pisemnych przeprosin obu małoletnich sprawców, odzwierciedlającą poniekąd rzeczywistą skruchę tylko w przypadku tylko jednego z nich, szczególnie, że przeproszenie nastąpiło wskutek inicjatywy sądu a nie samodzielnej  decyzji nieletnich.

Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na mocy art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.

 adwokat Białystok, zażalenie, nieletni, sąd rodzinny,

sąd rejonowy w Białymstoku, pełnomocnik, obrońca