Sygn. akt II Cz 1111/19
POSTANOWIENIE
Dnia
25 października 2019 r.
Sąd Okręgowy w B II Wydział Cywilny
Odwoławczy
w składzie:
|
Przewodniczący:
|
Sędzia R T
|
|
Sędziowie:
|
B S
J S
|
po rozpoznaniu w dniu 25
października 2019 r.
na posiedzeniu niejawnym sprawy
nieletnich
K A syna A i J urodzonego 00 czerwca 2003 r. i
J P syna
E i W ur. 00 marca 2005
prowadzonej
celem ustalenia, czy nieletni dopuścili się popełnienia czynu karalnego
na skutek zażalenia Prokuratora
Rejonowego Prokuratura Rejonowa B-P
od postanowienia Sądu Rejonowego w
B
z dnia 29 sierpnia 2019 r. sygn.
akt IV Nkd 000/19
postanawia:
uchylić zaskarżone
postanowienie i sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w
B.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem z Sąd Rejonowy
w B ustalił, że nieletni K A i J P nie dopuścili się popełnienia zarzucanego im
czynu z art. 119 paragraf 1 kodeksu karnego tj., że: w dniu 17 sierpnia 2018
roku w B przy ul. L na placu zabaw dokonali obrażenia małoletniego B P z powodu
jego przynależności narodowej wypowiadając wobec jego kierunku słowa „zasrany
Ukrainiec" oraz podduszając go za szyję wypowiadając przy tym słowa „
zasrany Ukrainiec” (pkt. 1)
Ustalił, że
nieletni K A i J P dopuścili się popełnienia czynu karalnego opisanego w art.
217 § 1 k.k. przez to, że w dniu 17 sierpnia 2018 roku w B przy ul. L na placu
zabaw naruszyli nietykalność cielesną małoletniego B P w ten sposób, że
chwycili go od tyłu za szyję, zakładając mu dźwignię duszenia oraz podnieśli go
i opuścili na ziemię nie powodując obrażeń narządu ciała u pokrzywdzonego
(pkt.2). Na mocy art. 21 § 2 upn umorzył postępowanie wobec nieletnich: K
A i J P z uwagi na niecelowości
stosowania środków wychowawczych ( pkt. 3).
W uzasadnieniu Sąd I instancji stwierdził,
że w dniu 17 sierpnia 2018 roku w B
między nieletnimi K A i J P a B P doszło do sprzeczki na placu zabaw. Nieletni
przyznali, że użyli przemocy wobec chłopca, jednak zaprzeczyli, aby kierowane
przez nich słowa miały na celu obrażenie go na tle narodowościowym. K A
wyjaśniał, iż inne dzieci na placu zabaw zwracały się do pokrzywdzonego „Ukrainiec” i myślał, że to jego ksywka. Gdy
inne dzieci mówiły na B P „Ukrainiec” to on reagował normalnie. Podobnie wyjaśniał
nieletni J P – „wołaliśmy na niego Ukrainiec, każdy na niego tak wołał”. Wobec
tego Sąd Rejonowy nie znalazł podstaw, aby uznać, iż zdarzenie to miało podłoże
narodowościowe. W ocenie Sądu Rejonowego narodowość pokrzywdzonego nie była
powodem zastosowanej wobec niego agresji, a wyrażenie którego użyli nieletni
miało jedynie na celu identyfikację chłopca.
Sąd ustalił natomiast, że nieletni K A i J P dopuścili się popełnienia
czynu karalnego opisanego w art. 217 § 1 k.k. przez to, że w dniu 17 sierpnia 2018
roku w B przy ul. L na placu zabaw naruszyli nietykalność cielesną małoletniego
B P w ten sposób, że chwycili go od tyłu za szyję, zakładając mu dźwignię
duszenia oraz podnieśli go i opuścili na ziemię nie powodując obrażeń narządu
ciała u pokrzywdzonego.
Fakt naruszenia nietykalności
cielesnej pokrzywdzonego nie budzi wątpliwości. Potwierdzili to w swoich
wyjaśnieniach obaj nieletni.
Niemniej w ocenie sądu I instancji brak było podstaw do orzekania w
przedmiocie zastosowania wobec nich środków wychowawczych i poprawczych.
Nieletni postąpili nagannie, jednak ich postawa po całym zajściu, jak i ogólna
sytuacja nie dają podstaw do stosowania środków wychowawczych.
O kosztach orzeczono na mocy art. 32 § 1 u.p.n. (pkt. 5 postanowienia).
Zażalenie na powyższe
postanowienie złożył Prokurator Rejonowy B-P w B zaskarżając je w całości na
niekorzyść obu nieletnich, zarzucił mu :
-
obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na jego treść, a mianowicie
art. 386 § 6 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 21 § 2 ustawy o
postępowaniu w sprawach nieletnich poprzez nieuwzględnienie oceny prawnej i
wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych w uzasadnieniu postanowienia II
Cz 000/19, z którego wynika, że sprawstwo nieletnich nie budzi wątpliwości, a
do rozważenia pozostaje rodzaj środków wychowawczych wobec nieletniego K A
i ich zastosowanie wobec J P.
- obrazę przepisów prawa
materialnego, a mianowicie art. 119 § 1 k.k. poprzez przejęcie, że nieletni
swym zachowaniem nie wyczerpali znamion czynu karalnego i ustalenie, że dopuścili się popełnienia czynu karalnego
opisanego w art. 217 § 1 k.k, podczas gdy zgłoszone w sprawie dowody świadczą,
że wyczerpali oni znamiona czynu z art. 191 kk.
Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w celu rozpoznania.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługiwało na
uwzględnienie.
Zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c. ocena prawna i wskazania co do dalszego
postępowania wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia sądu drugiej instancji wiążą
zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji
przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Moc wiążąca określona w komentowanym
przepisie ustaje nie tylko wówczas, gdy następuje zmiana stanu prawnego, lecz
także gdy dojdzie do zmiany okoliczności faktycznych, na podstawie których sąd
drugiej instancji dokonał swojej oceny prawnej i udzielił wskazań co do
dalszego postępowania. Ocena prawna, o jakiej mowa w art. 386 § 6, dotyczy
zasadniczo stosowania i wykładni prawa materialnego oraz odniesienia się do
takich zarzutów dotyczących prawa procesowego, co do których czynności sądu
pierwszej instancji zostały już zakończone, np. prawidłowości oddalenia
konkretnego wniosku dowodowego, zasadności pewnych postanowień w kwestiach
formalnych, jak również określenia pewnych wątpliwości, które powinny być
wyjaśnione w dalszym toku postępowania. Ocena dowodów przeprowadzonych przez
sąd pierwszej instancji wiążąca jest natomiast dopóty, dopóki po uchyleniu
orzeczenia nie doszło do uzupełnienia materiału dowodowego bądź uzupełnienia
stanu faktycznego za pomocą np. przyznania faktów, domniemań faktycznych i
prawnych itp. Sąd odwoławczy może bowiem w swoich wskazaniach wytyczyć pewne
kierunki postępowania (obowiązek przeprowadzenia dowodów, rozważenie pewnych
aspektów sprawy), nie ograniczając jednak sądu pierwszej instancji w ocenie
dowodów czy możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego.
O ile zatem Sad Rejonowy
formalnie nie naruszył art. 386 § 6 k.p.c., przeprowadził bowiem uzupełniające
powstępowanie dowodowe, to ocena
dowodów przeprowadzona przez ten sąd jest jak słusznie wskazuje skarżący
wybiórcza i jednostronna. Z relacji pokrzywdzonego wynika, że nieletni najpierw
zapytali go czy jest z Ukrainy, a gdy potwierdził, zaczęli go wyzywać i
stosować przemoc. Ponadto pokrzywdzony stwierdził, że na jego pytanie zadane
kiedy sprawca przestał go już dusić, dlaczego to zrobił usłyszał odpowiedz, że
„jest …………Ukraińcem” z użyciem obraźliwego słowa. Przyjęcie w tej sytuacji
przez Sad Rejonowy, że kierowane przez nieletnich słowa wynikały z tego, że inne dzieci na
placu zabaw zwracały się do pokrzywdzonego
„Ukrainiec” i nieletni myśleli, że to jego ksywka nie znajduje
wystarczających postaw. Nieletni wskazywali też, że „wołaliśmy na niego Ukrainiec, każdy na niego tak wołał” i „gdy
inne dzieci mówiły na B P „Ukrainiec” to on reagował normalnie”, ale
jednocześnie pokrzywdzony twierdził zupełnie co innego. Sad Rejonowy przyjął za
podstawę swoich ustaleń wyłącznie wyjaśnienia nieletnich, nie konfrontując ich
nawet z twierdzeniami pokrzywdzonego czy innymi dowodami w sprawie i to w
sytuacji gdy w dotychczasowym postępowaniu nie była sporna kwestia popełnienia
czynu karalnego.
Unormowanie w art.119 k.k. zabezpiecza dobro prawne w postaci wolności od dyskryminacji.
Ubocznymi dobrami prawnie chronionymi tym przepisem są życie i zdrowie
człowieka, nietykalność cielesna oraz godność osobista. Zachowanie sprawcy od
strony przedmiotowej polega na stosowaniu przemocy lub groźby bezprawnej. „Przemoc" to siła przeważająca czyjąś siłę,
fizyczna przewaga wykorzystywana do czynów bezprawnych dokonywanych na kimś,
czyn bezprawny dokonany z użyciem fizycznego przymusu. Przemoc (lub groźba bezprawna)
powinna być oparta na motywach dyskryminacyjnych, sprawca powinien działać z powodu przynależności narodowej.
Przestępstwo to może być popełnione tylko umyślnie, w zamiarze bezpośrednim. Istotne zatem znaczenie w sprawie ma kwestia
ustalenia czy nieletni dopuścili się przemocy będącej przejawem
dyskryminacji ze względu na kraj pochodzenia pokrzywdzonego (jak twierdzi pokrzywdzony) czy
też nieletni nazwali
pokrzywdzonego „Ukrainiec” bo myśleli, że to jego ksywka ( jak twierdzą
nieletni). Ustalenie powyższej kwestii jest niezbędne do przesądzenia czy czyn
nieletnich wyczerpuje znamiona czynu karalnego z art. 119 k.k. W toku postępowania sąd rodzinny ma
obowiązek kierowania się zasadą dobra dziecka, co oznacza, że postępowanie
dowodowe powinno zmierzać do poczynienia ustaleń zgodnych z prawdą. Celowe jest zatem przeprowadzenie uzupełniającego
postępowania dowodowego, w tym przesłuchanie pokrzywdzonego, ewentualnie
przeprowadzenie innych dowodów (np. przesłuchanie innych świadków).
W kontekście takiego nagannego
działania nieletnich wymaga też ponownego wyjaśnienia, czy ich dotychczasowa postawa i zachowania, zwłaszcza w odniesieniu do K A,
wobec którego były stosowane już w przeszłości środki wychowawcze, wymaga
zastosowania środków przewidzianych w ustawie o postępowaniu w sprawach
nieletnich, tak aby proces wychowania nieletnich przebiegał prawidłowo i aby
zapobiec tego rodzaju zachowaniom na przyszłość. Stwierdzenie przez Sad
Rejonowy, że zachowanie K A nie wynikało z jego charakteru a byłą próbą
wyładowania negatywnych emocji w żaden sposób nie tłumaczy i nie usprawiedliwia
użycia wobec pokrzywdzonego przemocy.
Trzeba też zauważyć, co podkreślał już Sąd Okręgowy, istotną różnicę w
treści pisemnych przeprosin obu małoletnich sprawców, odzwierciedlającą
poniekąd rzeczywistą skruchę tylko w przypadku tylko jednego z nich,
szczególnie, że przeproszenie nastąpiło wskutek inicjatywy sądu a nie
samodzielnej decyzji nieletnich.
Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na mocy art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z
art. 397 § 2 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.
adwokat Białystok, zażalenie, nieletni, sąd rodzinny,
sąd rejonowy w Białymstoku, pełnomocnik, obrońca
